علاوه بر اینکه در قرآن مجید، یکی از وظائف اصلی پیامبراکرم(ص)، امر بمعروف و نهی از منکر معرفی شده:(یاءمرهم بالمعروف و ینهاهم عن المنکر) 1 اصولا در بینش و تفکر اسلامی موضوع امر به معروف و نهی از منکر به قدری از ارزش و اهمیت برخوردار است که یکی از معیارهای شناخت کفر و ایمان و صلاح و نفاق معرفی شده است. در قرآن مجید می‏فرماید:
(لعن الذین کفروا من بنی اسرائیل علی لسان داود و عیسی بن مریم ذلک بما عصوا و کانوا تعملون) 1.
«مورد لعن و نفرین الهی قرار گرفتند، آنان که از طائفه بنی‏اسرائیل کافر شدند و بر زبان داود(ع) و عیسی بن مریم(ع) نیز مورد لعن و نفرین واقع شدند. این بدان جهت بود که گناه کرده عصیان ورزیدند و متجاوز شدند، اینان (در اجرای نهی از منکر) متناهی نمی‏شدند و پذیرا نبودند، بی‏تردید عمل زشتی را مرتکب می‏شدند».
آنگا پس از آن که دوستی آنان را با کفار تقبیح نموده سرزنش می‏کند می‏فرماید: (اءن سخط الله علیهم و فی العذاب هم خالدون) 2.
«خشم و غضب خدا بر آنان و در عذاب ابدی خواهند بود». و سپس در آیه بعد بیان می‏کند: (....کثیرا منهم فاسقون) 3. «بسیاری از آنان فاسق هستند».
و در جای دیگر می‏خوانیم: (المنافقون والمنافقات بعضهم من بعض یاءمرون بالمنکر و ینهون عن المعروف... ان المنافقین هم الفاسقون) 4.
«مردان و زنان منافق برخی از بعضی دیگرند (سنخیت و همکاری دارند) اینان به منکرات و زشتیها امر می‏کنند و از زیبائیها و نیکیها جلوگیری می‏نمایند. به درستی که منافقان، همان فاسقان هستند».
و چند آیه بعد، می‏فرماید: (المومنون والمومنات بعضهم اءولیاء بعض یاءمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر) 5.
«مردان و زنان مومن، بعضی از آنان دوستدار(یا ولی) یکدیگرند، امر به معروف می‏کنند و نهی از منکر می‏نمایند».
و در سوره آل عمران، صالحان را با مشخه اجرای امر به معروف و نهی از منکر معرفی می‏فرماید:
1(یومنون بالله والیوم الاخر و یاءمرون بالمعروف و ینهون عن المنکر و یسارعون فی الخیرات و اولئک من الصالحین) (ع).
«به خدا و قیامت ایمان دارند و امر به معروف می‏کنند و نهی از منکر می‏نمایند و در نیکیها و خیرات سرعت عمل دارند و مسابقه می‏گذارند».
بنابراین در برهنگ اسلام، کسی نمی‏تواند نسبت به این قانون، کوچکترین کوتاهی داشته باشد یا آن را کوچک شمارد.

با توجه به نکات و مطالب گذشته علاوه بر این که باید همه مسلمانان با آگاهی علمی و عملی از این قانون، با حفظ شرائط و مراتب لازم، در تمام موارد و در همه‏جا آن را مورد عمل و اجرا بگذارند و خویشتن را مسوول مصالح فرد فرد مردم، جامعه و حکومت بدانند و ناظر بر اعمال آحاد و گروه‏ها باشند، دولت و حکومت اسلامی نیز باید گروه ویژه‏ای مخصوص انجام این وظیفه به وجود آورد و تشکیلاتی را به این جهت سازماندهی کند.

آنچنان که از روایات و تواریخ و سیر مشاهده می‏شود، از صدر اسلام، همواره به عنوان نظارت بر همه مصالح و حسن اجرای قوانین اسلام، معصومین: خود و یارانشان این نظارت را داشته و در طول تاریخ حکومتها، دائره‏ای به عنوان (امور حسبه) تشکیل می‏شده که به صورت تشکیلاتی و سازماندهی شده، امر به معروف و نهی از منکر می‏کردند که در متن کتاب (مسوولیت و نظارت مردم در حکومت اسلامی) اجمالا مورد بحث قرار گرفته است 1.
بنابراین پیشنهاد، این موضوع، یک امر جدید و تازه و بیگانه هم نمی‏باشد و امروز با داشتن امکانات و شرائط بهتر، ما بهتر می‏توانیم این هدف مقدس را تعقیب کرده و این امر حیاتی را احیا کنیم.

اگر به خوبی دقت و تاءمل شود، تشکیلات قضائی در فرهنگ اسلام، درواقع بخشی از دائره امر به معروف و نهی از منکر می‏باشد و بسیاری از بزرگان از فقهای نامدار شیعه و سنی، به این حقیقت تصریح کرده‏اند که بحث مستوفای آن از طرفیت این مقال خارج است، و در جای خود باید مورد بحث و تحلیل و تاءمل بیشتر قرار گیرد.
مرحوم «شیخ طوسی»؛(شیخ‏الطائفه) می‏فرماید:
«تصدی قضا، از واجبات کفائی است که هرگاه گروهی این وظیفه را تقبل کرده، متصدی آن شدند، از دیگران ساقط خواهد شد، پس اگر مردم شهری و بلدی بر ترک آن هم‏دست شوند و جلوی آن را بگیرند، در واقع بر ضد حکومت اسلام خروج کرده‏اند و گنه‏کارند و بر امام و حکومت وقت لازم است که بر جنگ و قتال با آنان برخیزد».
آنگاه به حدیث نبوی استناد جسته می‏افزاید:
«انه قال(ص) : ان الله لا یقدس امه لیس فیهم من یاءخذ للضعیف حقه و لانه من الامر بالمعروف و النهی عن المنکر).
«به درستی که خدای متعال امت و ملتی راتقدیس نمی‏کند که در میانشان کسانی نباشند که حقوق ضعفا را باز ستانند و برای این که تصدی قضاء بخشی از امر به معروف و نهی از منکر می‏باشد» 2.
همچنان که امروز در حکومت جمهوری اسلامی ایران و کشورهای دیگر، سازمان قضائی، یک سازمان متشکل و منسجم و قدرتمند است، دائره و سازمان امر به معروف و نهی از منکر یا دائره حسبه می‏تواند به همین صورت، تشکیلاتی‏تر و قدرتمندتر وارد عمل گردد مانند برخی از ارگان‏ها و سازمانها که به طور ناقص، در برخی از موارد عمل می‏کنند.

آنچه که به نطر نگارنده روشن است و امکان عملی شدن دارد و بر خود وظیفه می‏دانم که مطرح کرده پیشنهاد نمایم، به این‏گونه است:
الف ) دولت اسلامی باید افرادی را به این منظور گزینش، انتخاب و جذب نماید که شرائط آنان از سوی زعمای دینی خواهد شد که از جمله شرائط، اینها است:
1 - معلومات در حد دکترا و فوق لیسانس رشته‏های الهیات، حقوق و... و در میان طلاب حوزه‏های علمیه در حد اوائل درس خارج.
2 - دارای تقوا وتعهد اسلامی.
3 - افرادی متعادل و منزه از افراط و تفریط.
4 - حسن ظاهر.
5 - فرم لباس مورد پسند از جهت اخلاقی و روانشناسی(هم زیبا و هم با شکوه و پسندیده).
6 - دارای اصالت خانوادگی و نسب.
7 - خوش بیان.
8 - علاوه بر داشتن این شرائط، درآغاز، دوره ویژه‏ای را مانند پلیس و نظامی، به صورت آموزش ببینند، هم در بعد پلیسی نظامی، چون کار، نوعی پلیسی است و هم در بعد آشنائی با روشها، شرائط و مراتب این قانون علاوه بر آن، در دوران آموزش باید در موضوعات اخلاق، علوم اجتماعی تربیتی، سیاسی، روانشناسی اسلامی و احکام، آموزش ببینند.
9 - افراد زیردست، کمتر از دیپلم نباشند که باید خود دوره آموزش نیز دیده باشند.
ب ) این سازمان با وزارتخانه‏ها بخصوص وزارت کشور و سازمان قضائی مرتبط و هماهنگ باشند.
ج ) افراد این گروه، در مورد برخی از تخلفات و جرائم، بالفور اقدام می‏کنند. همچنان که در دائره حسبه در گذشته چنین بوده است.

یکی از نکاتی که توجه به آن بسیار ضرورت دارد و رسول اکرم(ص) و سایر معصومان: نیز هشدار داده‏اند، موضوع اعمال نفوذ افراد یا گروه‏های مغرض و منحرف و تغییر دادن مصادیق معروف و منکر می‏باشد.
در طول تاریخ حتی هنگامی که مانند معتزله امر به معروف و نهی از منکر را از اصول دانسته‏اند، قدرتهای غالب و غاصب توانسته‏اند از طریق دیگر، به این قانون لطمه وارد سازند و مانند (مرجئه) در مصداق‏ها تشکیک کنند، تا آنجا که در زمان بنی‏امیه و بنی‏عباس، دانشمندانی را استخدام کردند تا در مورد برخی از معروف‏ها و منکرها اظهار نظر نموده، معروف را منکر و منکر را معروف معرفی کردند 1.
شکی نیست هنگامی که این امر حیاتی به نحو احسن اجراء گردد، جلوی همه مفاسد و فاسدها گرفته خواهد شد. در این صورت گروهی و افرادی به وساوس شیطانی مجهز می‏گردند تا تدریجا برخی از مفاسد را توجیه کنند و با کوچکترین سوژه و بهانه‏ای قبح آن را از بین ببرند و به بهانه این که منکر نیست، آن را ترویج نمایند که هم در تاریخ و هم در زمان خود نمونه‏هائی از آن را دیده‏ایم.
بنابراین در این‏گونه موارد مسوولین امر، مسوولیت دارند تا به این امور نیز نظارت کنند تا کسی نتواند سوء استفاده نماید و از راه دیگر قوانین الهی را تغییر دهد.
حضرت امام صادق(ع) از رسول اکرم(ص) نقل می‏کند که فرمود:
«کیف بکم اذا فسدت نسائکم و فسق شبابکم و لم تاءمروا بالمعروف و لم تنهوا عن المنکر؟ فقیل له و یکون ذلک یا رسول‏الله؟ فقال: نعم و شر من ذلک کیف اذا اءمرتم بالمنکر و نهیتم عن المعروف؟ فقیل له یا رسول‏الله و یکون ذلک؟ قال: نعم و شر من ذلک کیف بکم اذا راءیتم المعروف منکرا و المنکر معروفا؟» 1.
«بر شما چه خواهد گذشت هنگامی که زنان و جوانانتان فاسد و فاسق شده باشند و شما امر به معروف و نهی از منکر ننمائید؟ عرضه داشتند: یا رسول‏الله، آیا چنین خواهد شد؟ فرمود: آری و بدتر از این بر شما چه خواهد گذشت زمانی که امر به منکر و از معروف نهی نمائید؟ باز عرضه داشتند: آیا چنین خواهد شد؟ فرمود: آری بدتر از این. بر شما چه خواهد گذشت آنگاه که معروف (زیبا) را منکر (زشت) ببینید و منکر(زشت) را معروف(زیبا) به حساب آورید».
ما در جامعه افراد و گروه‏هائی را می‏بینیم که هم‏اکنون مصداق این پیش‏بینی رسول اکرم(ص) هستند و نه تنها از معروف و نیکی دفاع و جلوی منکرات و زشتی را نمی‏گیرند، بلکه دقیقا در نظر آنان حق، ناحق و باطل، حق شمرده می‏شود و زیبائی را زشتی و زشتی را زیبائی می‏بینند و بر اثر آن که بینش و دید انسانی آنان بسته شده است، با چشم خودخواهی، انانیت و حیوانی می‏نگرند، طبعا نمی‏توانند واقعیات را آنچنان که هست، ببینند.
اصولا دواعی مختلف و علل و عوامل گوناگون، محیط تربیتی، عادت، تلقین و تبلیغات سوء در دیدگاه‏ها اثر می‏گذارند و شرائط متفاوت چه‏بسا دید و بیشن متفاوت به وجود می‏آورد.
روزی «عمار یاسر» با «مغیره بن شعبه» بحث می‏کردند، حضرت امام علی(ع)
رو به عمار کرده فرمود: او را واگذار. «فانه لم یاءخذ من الدین الا ما قار به من الدنیا. و علی عمد لبس علی نفسه لیجعل الشبهات عاذرا لسقطاته» 1.
«پس او(مغیره) چیزی از دین را نیاموخته جز آنچه که وی را به دنیایش برساند و عمدا امر را بر خود مشتبه کرده است تا شبهات (اموری که باطل و منکرند و به حق و معروف شباهت دارند) عذر و بهانه برای خطاها و لغزشهایش باشد».
علاوه بر علل و عوامل و دواعی، انسانهای چندچهره و بی‏تقوا و متزلزل نیز، همواره حقائق را وارونه جلوه می‏دهند، تا اعمال ناشایست خود را توجیه کنند، بنابراین در مورد حفظ قوانین الهی، از تغییر و تبدل و دگرگون ساختن معروف و منکر، باید بسیار هشیار بود و علما و دانشمندان بزرگوار و مسوول، این هشدار و اخطار را جدی تلقی کنند.
امام علی(ع) در این رابطه می‏فرمایند:
«فمن لم یعرف بقلبه معروفا و لم ینکر منکرا قلب فجعل اءعلاه اءسفله و اءسفله اءعلاه» 2.
پس کسی که در قلب خود معروفی را معروف نداند و منکری را انکار ننماید، دلش وارونه و دگرگون می‏شود. تا آنجا که بالای او به پائین آمده پائین او به بالا برمی‏گردد (وارونه تشخیص می‏دهد و حقائق را وارونه می‏بیند)».
با توجه به این نکات، ضرورت پاسداری و نگهبانی از قوانین الهی و مواظبت کامل برای جلوگیری از تغییر و تبدیل‏های بدعت‏گونه، بر همگان محسوس خواهد بود.